کافی است در گوگل عبارت «کاغذ گران شد» را جست‌وجو کنید؛ خبرهای گرانی کاغذ در ماه‌ها و هفته‌های متوالی، پیش رویتان فهرست می‌شود؛گرانی کاغذ در اردیبهشت، مرداد، اسفند، تیر و... . روند رو به رشد نرخ کاغذ که بارها تلاش شد یک صنعت خودکفا و ملی باشد، از سال ۱۳۹۴ اوج گرفت...
کافی است در گوگل عبارت «کاغذ گران شد» را جست‌وجو کنید؛ خبرهای گرانی کاغذ در ماه‌ها و هفته‌های متوالی، پیش رویتان فهرست می‌شود؛گرانی کاغذ در اردیبهشت، مرداد، اسفند، تیر و... . روند رو به رشد نرخ کاغذ که بارها تلاش شد یک صنعت خودکفا و ملی باشد، از سال ۱۳۹۴اوج گرفت؛ درست در زمانی که حرف‌و‌حدیث‌ها از رونق تولید کاغذ در داخل خبر می‌داد اما در سوی دیگر ماجرا، قیمت کتاب‌ها در بازار به دو و حتی سه برابر رسید. آن سال‌ها دولت تلاش کرد برای کم‌اثر کردن این شوک قیمتی، طرح‌هایی را برای فروش فصلی کتاب به‌صورت ویژه و با تخفیف قابل توجه، اجرا کند و یارانه را مستقیما به خریداران و کتاب‌فروشان برساند. اگرچه این طرح‌ها با استقبال مردم روبه‌رو شد، چون می‌توانستند در کنار فروش سالانه نمایشگاه بین‌المللی کتاب، در طول سال نیز کتاب‌های جدید را با قیمتی مناسب تهیه کنند، اما در دولت سیزدهم این طرح‌ها چندان مورد توجه قرار نگرفت و عملا تعطیل شد. با‌این‌حال گرانی کاغذ و در نوبت بعدی، گرانی کتاب همچنان ادامه داشت. رکورد تورم ۶۰درصدی طبق گزارش خانه کتاب، توان خرید کتاب در سه سال گذشته به مراتب پایین‌تر از ادوار گذشته شده و تورم این بازار رکورد شکسته است؛ به نحوی که قیمت هر صفحه کتاب در سال ۱۴۰۰که در حدود ۲۷۷تومان بوده، در فروردین ۱۴۰۳به بیش از ۱۱۸۰تومان جهش پیدا کرده که نشان‌دهنده رشد ۶۰درصدی است. بدین ترتیب دومین رکورد تورم سالانه در بخش کتاب که ابزار مهم فرهنگی محسوب می‌شود، در دولت سیزدهم رقم خورده است. بر اساس آمار‌های موجود، بالاترین تورم کتاب در سال ۱۳۷۴رخ داده که ۶۳درصد بوده است. میانگین قیمت کتاب در طول سال‌های ۱۳۹۵تا ۱۴۰۲نزدیک به ۱۰برابر افزایش یافته است و از ۱۴هزار تومان به حدود ۱۳۰هزار تومان رسیده است. این در حالی است که درآمد میانگین ایرانیان به این میزان رشد نکرده است. پس طبیعی است که کتاب آرام‌آرام از سبد مصرفی خانواده‌ها خارج شود. این امر، واکنش‌های بسیاری از سوی کارشناسان به دنبال داشته است و در طول نزدیک به یک دهه اخیر، نویسندگان، منتقدان و ناشران از افزایش قیمت و کاهش خرید کتاب گلایه‌مند بوده‌اند. قیمت کاغذ چقدر است؟ روز گذشته هر بند کاغذ تحریر ۷۰گرمی با ابعاد ۷۰در ۱۰۰سانتیمتر در بازار حدود یک‌میلیون و ۴۵۰هزار تومان، هر بند کاغذ چینی ۷۰گرمی ۶۰در ۹۰سانتیمتر یک‌میلیون و ۱۵۰هزار تومان، هر کیلو مقوای ایندربرد چینی ۶۷هزار تومان و هر کیلو مقوای ایندربرد کره‌ای حدود ۷۵هزار تومان در بازار خرید و فروش می‌شود. کاغذ تحریر که پرمصرف‌ترین کاغذ در حوزه نشر کتاب است، به‌تازگی حدود ۱۹۰تا ۲۰۰هزار تومان افزایش قیمت داشته است. علت افزایش دوباره قیمت کاغذ حمید نیکدل، رئیس اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوا، با اشاره به افزایش قیمت ۲۰۰هزار تومانی بهای کاغذ تحریر، علت این امر را حذف ارز نیمایی برای واردات کاغذ عنوان کرد و گفت بهتر بود دولت برای حذف ارز نیمایی، پلکانی عمل می‌کرد، یعنی این طرح را در بازه زمانی ۶ماه تا یک سال و هر دو سه ماه یک بار اجرا می‌کرد تا بازار کمتر آسیب ببیند. در این زمینه خواستار تغییر سیاست دولت در این حوزه برای برگشتن آرامش به بازار هستیم. قیمت سایر اقلام موردنیاز اهالی چاپ و نشر از ثبات نسبی برخوردار بوده است. روز گذشته هر کیلو مرکب گلاسه خارجی از ۳۴۰تا ۴۸۰هزار تومان، هر کیلو مرکب گلاسه ایرانی رنگی ۳۰۵هزار تومان و هر کیلو مرکب گلاسه مشکی ۲۳۲هزار تومان، هرکیلو مرکب تحریر رنگی ایرانی ۲۶۵هزار تومان و هرکیلو مرکب تحریر مشکی ایرانی به قیمت ۲۰۰هزار تومان خرید و فروش شد. هر کیلو چسب صحافی سرد ایرانی نیز حدود ۸۳هزار تومان و چسب گرم کیلویی ۲۵۰هزار تومان در بازار خرید و فروش شد. بهای زینک دو ورقی چینی به تناسب برند و کشور سازنده حدود ۸۵تا ۹۰هزار تومان و بهای الکل ایزوپروپیل در بازار مواد اولیه حدود ۱۲۰تا ۱۲۵هزار تومان موجود است. نیاز به رونق تقاضا در بازار کتاب مهدی فیروزان، مدیر عامل شهر کتاب، درباره بازار نابسامان کتاب گفته است: به نظرم کتاب باید وارد چارچوب ها و قوانین اقتصاد خصوصی شود و تا زمانی که بند ناف کتاب به حمایت‌ها و یارانه‌های دولت و حاکمیت وصل باشد، کمتر می‌توان انتظار تولید کتاب خوب داشت. ولی اگر کتاب به کالایی برای رفع نیاز فرهنگی مردم تبدیل شود، مثل لبنیات و دیگر کالاهای مصرفی، آن زمان هم مولف‌ها خوب تالیف می‌کنند و این‌قدر کپی‌پیست، کتاب‌سازی و جعل کتاب نمی‌شود، هم اینکه ناشران روی کتاب خوب سرمایه‌گذاری می‌کنند و روی هر کتابی به دلیل حمایت‌های دولتی، سرمایه‌گذاری نمی‌کنند و بازار به سمت اقتصادی شدن و عرضه و تقاضا می‌رود. این فعال حوزه کتاب افزود: نقش سیاست‌های دولتی در این میان مهم است، وقتی که دولت‌ها آمار رشد فرهنگی را می‌دهند، برای پوشاندن ضعف‌های دیگر در حوزه کاهش تولیدات فرهنگی، برای اینکه شاخص‌های کمی را بالا ببرند برای تولید بیشتر محصولات فرهنگی اعم از کتاب، فیلم، تئاتر و موسیقی یارانه می‌دهند و در عمل سنت عرضه و تقاضا را به هم می‌زنند، یعنی عرضه را فربه می‌کنند نه تقاضا را. فیروزان ادامه داد: متاسفانه امروز بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین غیرقانونی، کتاب‌های جعلی می فروشند. می‌بینند که کتابی پرفروش شده، عین همان کتاب را کپی می‌کنند و چون از مسیر عرضه علنی فروش ندارند، زحمات مولفان، مترجمان و ناشران نادیده گرفته می‌شود. گاهی ناشری دوهزار جلد از کتابی را چاپ کرده ولی ۳۰هزار جلد از آن کتاب فروخته شده است چون در لیتوگراف‌های زیرزمینی، چاپ و توسط دلال‌ها فروخته می‌شود. بارها نیروی انتظامی و ارشاد وارد عمل شده و پلمبشان کرده‌اند ولی این ماجرا همچنان ادامه دارد. در شرایط امروز باید فرهنگ باز بسازیم تا فرهنگ را از تفننی بودن و کتابخوانی را از زینتی بودن دربیاوریم. این اتفاق هم باید از دوران کودکی و در خانواده‌ها و مدارس رخ بدهد.
